Çalışan Deneyiminde 5A Modeli

Çalışan deneyimi... 

Kitabımda da ifade ettiğim gibi “çokça konuşulan ancak azca anlaşılan” son derece genç ama bir o kadar da potansiyel vadeden veri bazlı bir disiplin. Gerek eğitimlerimde gerekse de müşteri toplantılarında herkesin çalışan deneyimi ile ilgili farklı bir tanımı olduğunu görüyorum. 

Kimisi çalışan deneyimini şirketteki masa tenisi masalarına, dart tahtalarına, Cuma günleri serbest kıyafet uygulamalarına çalışan deneyimi diyor. Kimisi çalışanların şirket içinde olup biten önemli olaylar, şirkete yeni katılanlar vb. bilgileri takip edebilecekleri akışlara erişebilecekleri iletişim platformlarını çalışan deneyimi olarak tanımlıyor. Kimisi bayramlarda verilen çikolatalar, işe yeni başlayanlara verilen hoş geldin kitlerini çalışan deneyimi olarak adlandırıyor. Kimisi de yılda bir kere yapılan çalışan bağlılığı anketlerini çalışan deneyimi olarak ifade ediyor. Bunların hiçbirisi yanlış değil. Ancak bütün bunlar çalışan deneyiminin ancak oldukça küçük bir kısmını oluşturan tekil ve bağlamdan kopuk uygulamalar. 

Udemy üzerinden yayınladığım dijital çalışan deneyimi eğitimimde de ifade ettiğim gibi bu uygulamalar ile çalışan deneyimini tanımlamaya çalışmak birisine bir bardak su ile denizin neye benzediğini anlatmaya çalışmaya benziyor. 

Çalışan deneyiminin ne olduğu üzerinde el sıkışabilmemize olanak tanıyacak, herkesi ortak akılda bir araya getirebilecek net bir tanım yapabilmek mümkün. 

Kitabımda da referans verdiğim, Tracy Maylett ve Matthew Wride tarafından 2017 yılında yazılan The Employee Experience isimli kitapta yapılan tanımı hem çalışan deneyiminin büyük kız kardeşi müşteri deneyimi tanımı ile olan uyumu hem de kolay anlaşılabilmesi açısından her zaman çok beğendiğimi ifade ederim. 

“Çalışan deneyimi, çalışanların organizasyonları ile girdikleri etkileşimler sonucunda elde ettikleri izlenimlerin bütünüdür.” 

Ancak bu disiplini doğru şekilde tanımlamak kurumların çalışanlarına sağlıklı ve olumlu bir çalışma deneyimi sunabilmeleri için sadece iyi bir başlangıcı temsil ediyor. Kurumların asıl ihtiyaç duydukları iyi bir çalışma deneyiminin nasıl hayata geçirilebileceği ve sürdürülebilir kılınabileceği. Hatta mümkünse ellerine bunu yapabilecekleri bir reçete, bir kullanım kılavuzu verilmesini arzu ediyorlar.  İşte tam da bu beklentiyi karşılayabilmek üzere kurumların çalışanlarına sağlıklı ve olumlu bir çalışma deneyimi sunabilmeleri için yapılandırılmış bir yol haritası sunabilmeyi her zaman çok önemsedim.  

Bu sebeple de kitabımda detaylı bir şekilde anlattığım, Türkiye’deki ilk ve tek, dünyada da üçüncü çalışan deneyimi modeli olan Çalışan Deneyiminde 5A Modeli olarak adlandırdığım bir model oluşturdum. Bu model istikrar ve tutarlılıkla takip edildiği takdirde kurumlara çalışanlara sağlıklı ve olumlu bir çalışma deneyimi sunabilmeleri için yapılandırılmış bir kılavuz olabilmesi için oluşturuldu. 

Gelin şimdi modelimizin her bir katmanına tek tek kısaca göz atalım. 

Öncelikle Çalışan Deneyiminde 5A Modelindeki ilk dört A girdileri, beşinci A ise çıktıyı temsil ediyor.  

Amacı iki katmanda inceliyoruz:

Neden: Kurumun bu yolculuğa neden çıktığını güçlü bir şekilde ifade edebilmesi çok önemli. 

Nasıl: Kurumun bu yolculuk esnasında hangi kurallara göre hareket edeceğini tanımlamak yola birlikte çıkacağı doğru “yoldaşları” bulabilmesi için kritik. 

Anlamı iki katmanda inceliyoruz:

Anlam Katmak: Çalışan, mesai arkadaşlarına, ekibine, kurumuna katkı sağlayabileceği imkanlara sahip mi?  

Örneğin iş tanımlarına, görev / sorumluluk matrislerine, süreç akışlarına, politika ve prosedürlere, kariyer patikasına, eğitim & gelişim fırsatlarına kendi fikirlerini ifade ederek beklenti, ilgi, ihtiyaç ve isteklerine göre katkıda bulunabiliyor mu? 

Anlam Bulmak: Çalışanın kurumu için yapıp ettikleri görülüyor, fark ediliyor ve bu katkının kıymeti çalışana hissettiriliyor mu?  

Takdir, teşekkür ve özür dileyebilmenin cömertçe kullanımı anlam bulma katmanında çok önemli unsurlar. 

Alanları iki katmanda inceliyoruz:

Fiziksel Alanlar: Çalışanın fiziksel olarak çalışabileceği ofisler, mağazalar, üretim alanları, toplantı & eğitim odaları, çalışmaya hazırlanabileceği soyunma odaları, dinlenip sosyalleşebileceği yemekhaneler, kafeteryalar temiz, düzenli, güvenli, ergonomik, hijyen ve konforlu mu? 

Dijital Alanlar: Çalışanın uzaktan çalışma esnasında sanki ofisteymişçesine toplantılarını, eğitim ve mülakatlarını yürütebileceği, kurumun iletişim ağına ve bilgi kaynaklarına ulaşabileceği platformlar. 

Araçları iki katmanda inceliyoruz:

İşi Yapmak İçin: Çalışanın görev ve sorumluluklarını hayata geçirebilmesi için ihtiyaç duyduğu yazılım ve donanım işin kolayca ve keyifle yapılabilmesi için yeterli ve uygun mu? 

İşin Karşılığında: Çalışanın kurumunuzun bir üyesi olması sebebiyle kendisi ve ailesi için sahip olduğu maddi değeri bulunan fayda ve ayrıcalıklar piyasa ile kıyaslandığında cazip ve rekabetçi mi?  

Aidiyeti çalışanın “olmak istediğim yerdeyim, yapmak istediğim işi yapıyorum, çalışmak istediğim kişilerle birlikteyim” hissiyatı olarak tanımlıyoruz. 

Çalışan deneyiminde 5A Modeli sadece Türk kültürü ya da beyaz yaka gibi belirli bir zümre için değil, tüm kültürlerde, her nesilden gelen her rol, pozisyon ya da unvandaki çalışan için sağlıklı ve olumlu bir çalışma deneyimi sunabilecek evrensel bir kurgu sunabilmek üzere tasarlanmış bir modeldir. 

5A Modeli ile ilgili daha detaylı bilgi sahibi olmak, hatta bu modele uygun olarak, çalışanı merkeze alan bir çalışma deneyimi sunan kurum örneklerine ulaşmak ve bu kurumların uygulamalarından fikir ve ilham almak için Çalışan Deneyimi: Mutlu Çalışanlar, Mutlu Müşteriler, Mutlu Şirketler isimli Ceres Yayınlarından 2022 yılının Kasım ayında çıkan Türkiye’de çalışan deneyimi üzerine yazılmış ilk ve tek Türkçe yazılı kaynağı olan kitabıma ulaşabilirsiniz. 

Hem size hem de çalışma deneyimine etki ettiğiniz tüm çalışanlarınıza sağlıklı ve olumlu çalışma deneyimleri sunmanızı dilerim.  

Çünkü hepimiz daha iyi bir çalışma deneyimini hak ediyoruz.